Szachy
Szachy – przewodnik po królewskiej grze
Szachy są nazywane królewską grą, jako iż wymagają strategicznego myślenia i przypominają rozgrywanie wielkiej bitwy. Przez wiele lat gra była zarezerwowana jedynie dla możnowładców i rodów szlacheckich. Dziś szachy cieszą się ogromną popularnością na całym świecie i są popularną grą towarzyską, ale również pełnoprawną dyscypliną sportu. Na blogu w LV BET możesz dowiedzieć się więcej na temat tego, jakie są najważniejsze zasady gry w szachy, którzy szachiści są uważani za najwybitniejszych w historii, a także, które turnieje są najbardziej prestiżowe.
Historia szachów
Istnieje legenda, według której szachy opracował mędrzec Ben Daher na życzenie króla, który oczekiwał rozrywki. W nagrodę za swój wynalazek Daher miał poprosić króla o ziarna zboża, tak, aby na każdym kolejnym polu szachownicy znalazło się 2 razy więcej ziaren, niż na poprzednim. Nierozsądny król miał się na to zgodzić. W efekcie, na ostatnim polu szachownicy musiałoby się znaleźć 9 223 372 036 854 776 000 ziaren, zaś na całej szachownicy 18 446 744 073 709 550 000 ziaren. To oczywiście tylko legenda, jako iż tak duże ilości wymagałyby obsiania całej powierzchni Ziemi (włącznie z oceanami), a i tak mogłoby zabraknąć ziaren!
Źródła historyczne wskazują, że szachy wywodzą się z Indii. Gra miała być znana w latach 70. VI wieku na dworze szacha Chosrowa I Anoszirwana. Jednak dopiero do trafieniu do Europy ok. IX wieku gra miała zyskać swoje współczesne zasady. W 1886 roku rozegrano pierwszy oficjalny mecz o mistrzostwo świata. W lipcu 1924 roku założona została Międzynarodowa Federacja Szachowa (FIDE).
Najważniejsze zasady gry w szachy
Rozgrywka toczy się na kwadratowej szachownicy posiadającej 64 pola. Do dyspozycji każdego gracza jest 16 bierek: 8 pionów, 2 wieże, 2 konie, 2 gońce, królową (hetmana) oraz króla. Podstawą gry w szachy jest znajomość ruchów poszczególnych figur. Pionki poruszają się o jedno pole do przodu lub dwa, gdy jest to ich pierwszy ruch. Mogą bić jedynie po skosie. Gdy dotrą do końca szachownicy po stronie rywala, mają prawo do promocji – wówczas pion może zostać wymieniony na dowolną figurę. Wieże poruszają się w linii poziomej i pionowej. Konie poruszają się dwa pola do przodu i jedno w bok. Gońce poruszają się po liniach ukośnych – jeden po polach białych, drugi po polach czarnych. Największy zakres ruchu ma królowa, która może poruszać się po liniach poziomych, pionowych i po skosach. Król może ruszyć się o jedno pole w dowolnym kierunku. Jedyną bierką, która nie ma możliwości cofnięcia się o pole do tyłu jest pion.
Istnieje jeszcze ruch nazywany roszadą, w której król przesuwa się dwa pola w bok, a wieża zabezpiecza jego odwrót. Taki ruch jest możliwy tylko wtedy, gdy pomiędzy królem i wieżą nie ma innych bierek i obie te figury nie wykonały wcześniej ruchu. Ponadto, pole, na którym stoi król i pola, po których będzie się przesuwał, nie mogą być atakowane.
Cel i przebieg gry w szachach
Celem gry jest zamatowanie króla należącego do rywala. Szach mat mamy w sytuacji, gdy król znajdzie się w pozycji szachowanej (znajduje się na polu, na którym może zostać zbity w następnej turze, a jednocześnie nie może wykonać żadnego ruchu i żadna inna figura nie jest go w stanie zasłonić lub zbić figury szachującej). W momencie, gdy rywal nie ma żadnego wolnego ruchu, ale jego król nie jest szachowany, wówczas jest to pat uznawany za remis. W praktyce, na najwyższym poziomie do mata dochodzi bardzo rzadko. Doświadczony szachista z dużym wyprzedzeniem wie, że jego sytuacja jest bardzo ciężka i nie da się jej wybronić. Wówczas poddaje partię.
Partia szachów dzieli się na trzy części: otwarcie (debiut), grę środkową oraz końcówkę. Duże znaczenie w doborze odpowiedniej strategii ma to, czy gramy białymi czy czarnymi bierkami. Bierki białe rozpoczynają grę, co oznacza, że mają inicjatywę, a co za tym idzie, powinny grać ofensywnie. W szachach na najwyższym poziomie wygranie partii czarnymi bierkami jest niezwykle trudne. Wielu szachistów gra nimi defensywnie pod remis. Nie chodzi tu o pata, ale o sytuacje, w której białe nie są w stanie skończyć rozgrywki (np. nie dysponują dostateczną liczbą figur).
Tytuł mistrza świata w szachach
Nieoficjalne mecze o mistrzostwo świata rozgrywano już pod koniec XVIII wieku. Najlepsi szachiści spotykali się między sobą, aby rozegrać mecz o miano najlepszego. Co ciekawe, niektóre z takich meczów toczyły się w systemie korespondencyjnym! Za pierwszy oficjalny mecz o mistrzostwo świata w szachach uważa się spotkanie z 1886 roku, w którym Wilhelm Steinitz pokonał Johannesa Zukertorta. W 1894 roku Emanuel Lasker pokonał Steinitza i przejął miano mistrza zachowując je przez 27 lat – to najdłużej panujący mistrz w historii. Do 1946 roku wyróżnić możemy niekwestionowanych mistrzów sprzed wprowadzenia mistrzostw FIDE. Ostatnim takim mistrzem był Alexandr Alechin.
Od 1948 roku wyróżnić możemy mistrzów świata FIDE. Pierwszym takim mistrzem został Michaił Botwinnik, który tytuł zachował do 1957 roku.. Do końca XX wieku w szachach dominowali zawodnicy ZSRR, a następnie Rosji. Jedynym zawodnikiem, który przełamał hegemonię Rosjan był Amerykanin Bobby Fischer, który był mistrzem w latach 1972-1975. Fisher miał szansę dzierżyć tytuł przez znacznie dłuższy okres czasu, ale był to zawodnik wyjątkowo kontrowersyjny, prowadzący mocno niesportowy tryb życia. Z tego względu Amerykanin w młodym wieku zakończył karierę.
Od 2006 roku wyróżnić możemy niekwestionowanych mistrzów świata po unifikacji. W tym gronie plasują się: Władimir Kramnik (2006-2007), Viswanathan Anand (2007-2013) i Magnus Carlsen (2013-2023). Aktualnym mistrzem świata jest Chińczyk, Ding Liren. Warto zauważyć, że Carlsen sam wycofał się z meczu o obronę tytułu przeciwko Janowi Niepomniszcziemu. W tej sytuacji Niepomniaszczi zmierzył się właśnie z Lirenem i pojedynek ten przegral.
Najbardziej prestiżowe turnieje szachowe
Najlepsi szachiści z całego świata mogą rywalizować w wielu prestiżowych turniejach organizowanych przez cały rok. Wyniki uzyskiwane w tych turniejach decydują o aktualnym rankingu ELO. Jedną z ważniejszych imprez jest Olimpiada Szachowa organizowana od 1927 roku (od 1950 przez FIDE). Od 1999 roku Międzynarodowy Komitet Olimpijski uważa szachy za dyscyplinę sportową, ale wciąż nie została ona dołączona do programu Igrzysk, choć takie propozycje stale padają. Do najbardziej elitarnych turniejów szachowych zaliczyć możemy: Dortmung Sparkassen, Wimbledon, FIDE Grand Prix, Puchar Świata FIDE, turniej Wijk Aan Zee, turniej Linares. Pod koniec roku szachiści o najwyższym rankingu biorą udział w turnieju pretendentów. Turniej ten wyłania kandydata, który będzie miał możliwość zmierzenia się z aktualnym mistrzem świata o tytuł.
Najwybitniejsi szachiści w historii
Szachy na przestrzeni lat ewoluowały i ciężko jest porównywać arcymistrzów z XIX wieku i początku XX wieku, do arcymistrzów współczesnych. W oszacowaniu realnych umiejętności szachisty pomaga ranking ELO opracowany przez profesora Arpada Elo. Dokładne zasady działania tego rankingu są dość złożone, ale podstawowy zamysł jest taki, że ranking szachisty ustala się na podstawie rezultatów oraz rankingu jego bezpośrednich rywali. Przykładowo – porażka z dużo niżej notowanym rywalem zabierze szachiście znacznie więcej punktów, aniżeli porażka z rywalem notowanym wyżej.
Najwyższy ranking w historii uzyskał norweski zawodnik, Magnus Carlsen. W 2014 roku jego ranking wynosił 2882 punktów. Norweg w latach 2013 – 2023 dzierżył miano niekwestionowanego mistrza świata. Zdobywając tytuł w 2013 roku miał 22 lata i 11 miesięcy. To drugi najmłodszy mistrz świata po Garrim Kasparowie. Kasparow plasuje się na drugim miejscu w rankingu wszechczasów z rankingiem 2851. Inni wysoko notowani szachiści to: Fabiano Caruana (2844), Lewon Aronian (2830), Wesley So (2822), czy Viswanathan Anand (2817). Najlepszą z kobiet jest węgierska zawodniczka Judit Polgár z rankingiem ELO na poziomie 2735.
Jak już mówiliśmy, ciężko jest porównywać współczesnych mistrzów z dawnymi mistrzami, którzy grali w zupełnie innych czasach i nie mieli do dyspozycji zaawansowanych programów komputerowych z rankingiem ELO 3200, na których można trenować i analizować różne sytuacje. Dziś istnieje nawet przekonanie wśród niektórych szachistów, że współczesne partie w dużej mierze odgrywają to, co zostało zagrane dawniej. Do grona najwybitniejszych szachistów w historii zaliczają się: Emanuel Lasker, Jose Raul Capablanca, Aleksandr Alechin, Max Euwe, Michaił Botwinnik, Michaił Tal, Bobby Fischer, Anatolij Karpow oraz Władimir Kramnik.
Najlepsi szachiści pochodzący z Polski
Za najwybitniejszego polskiego szachistę uchodzi Jan-Krzysztof Duda urodzony w 1998 roku. Już w 2013 roku uzyskał tytuł arcymistrza. Jego najwyższy ranking z września 2023 roku wynosi 2726. Duda ma na koncie takie sukcesy, jak m. in.: wygrany Puchar Świata FIDE, mistrzostwo Europy i wicemistrzostwo świata w szachach błyskawicznych czy też udział w turnieju pretendentów, który wyłania kandydata do walki o mistrzostwo świata. Ma na koncie wygrane przeciwko Magnusowi Carlsenowi. Zdaniem wielu, Jan-Krzysztof Duda ma szanse na wywalczenie tytułu mistrza świata. Innym znanym polskim szachistą jest Radosław Wojtaszek z rankingiem ELO na poziomie 2675 (wrzesień 2023).
Typowanie szachów w LV BET
Szachy to jedna z dyscyplin dostępnych w bogatej ofercie legalnego bukmachera LV BET. Na tę dyscyplinę można obstawiać zakłady trzydrogowe na wynik meczu. Warto zauważyć, że remis w szachach na najwyższym poziomie pada zaskakująco często, ponieważ najlepsi zawodnicy prezentują bardzo równy poziom. Dodatkowo, szachiści grający czarnymi bierkami często od początku grają na remis, jako iż wygranie partii przeciwko białym jest wyjątkowo trudne i w zasadzie niemożliwe, o ile zawodnik grający białymi nie podejmie dużego ryzyka lub nie popełni dużego błędu. W przypadku elitarnych turniejów szachowych istnieje również możliwość typowania kandydata do zwycięstwa.
Zakłady bukmacherskie na szachy w LV BET
Na blogu LV BET możesz poszerzyć swoją wiedzę o królewskiej grze i dowiedzieć się więcej na temat tego, jak obstawiać zakłady bukmacherskie na tę dyscyplinę sportu. Na naszym blogu wiele miejsca poświęcamy najbardziej elitarnym i prestiżowym turniejom, które będą dostępne w ofercie LV BET. Z zapowiedzi możesz dowiedzieć się więcej o formacie rozgrywania takich turniejów. Mamy nadzieję, że ta wiedza pomoże Ci skuteczniej obstawiać zakłady bukmacherskie na szachy.
